بهداشت مادر و کودک

ويژگي هاي نوزاد سالم Loading… •به 28 روز اول پس از تولد دوران نوزادی اطلاق می شود(neonatal period). •این دوره زمان بسیار آسیب پذیر برای نوزاد است. به طوری که میزان مرگ ومیر در 24 ساعت اول حیات در بالاترین حد خود قرار دارد و 65 درصد مرگهای زیر یک سال را شامل می شود. •95ـ90% نوزادان با سن جنيني 42ـ37 هفته متولد مي شوند •به دنبال انتقال جنین به حیات خارج رحمی، نوزاد با محرک های بسیاری از قبیل نور، سروصدا، هوای سرد، نیروی جاذبه ومحرک لمس برای اولین بار مواجه شده وبه طور همزمان تطابق های مهمی در دستگاه تنفسی، گردش خون وکنترل دمای بدن وسایر دستگاه ها ایجاد میشود . نوزادان طبيعي Loading… •ميانگين وزن نوزاد تازه متولد شده 3/4 كيلوگرم مي باشد. •وزن پسران اندكي بيش از وزن دختران است. • حدود 95% نوزادان طبيعي متولدشده در موعد مقرّر بين 4/6-2/5 كيلوگرم وزن دارند. •متوسط قد 50 سانتي متر مي باشد كه تقريبا 95% نوزادان بين 55-45 سانتي‌متر قد دارند. • ميانگين اندازه دور سر حدود 35 سانتی متر است كه بين 32/6- 37/2 متغير مي باشد . معاینه و بررسی ◦ بلافاصله پس از تولد ◦ و در 24 ساعت اول زندگي ارائه آموزش هاي ضروري از نظر ◦ چگونگي تغذيه نوزاد ◦ دفع مكونيوم ◦ مراقبت به لحاظ درجه حرارت محيط ◦شستشو و استحمام ◦ پيدايش زردي بهتر است نوزاد •يرقان دوره نوزادي يكي از مسائل شايع مي باشد كه درصد قابل توجهي از نوزادان به شكل هاي فيزيولوژيك و پاتولوژيك آن مبتلا مي شوند. • يرقان فيزيولوژيك معمولا از پايان روز دوم زندگي شروع و در روزهاي چهارم و پنجم به حداكثر مقدار خود مي رسد سپس به تدريج كاهش مي يابد. •میزان طبیعی بیلی روبین هنگام تولد ← 1/8 تا 2/8 زردي نوزاد •بطور كلي ميزان بيلي روبين كمتر از 12 ميلي گرم درصد ميلي ليترخون در نوزادان با سن جنيني طبيعي و بيلي روبين كمتر از 14 ميلي گرم درصد ميلي ليتر خون در نوزادان نارس يرقان فيزيولوژيك ناميده ميشود •در صورتي كه مقدار بيلي روبين از مقادير ياد شده براي نوزادان طبيعي و نارس كند يرقان پاتولوژيك محسوب مي شود •1) يرقاني كه در 24 ساعت اول زندگي شروع شود •2) افزايش بيلي روبين، از 5 ميلي گرم درصد ميلي ليتر در 24 ساعت كند •3) بيلي روبين از 12 ميلي گرم در نوزادان طبيعي و 14 ميلي گرم درنوزادان نارس كند •4) يرقان در نوزادان طبيعي، بيش از يك هفته و در نوزادان نارس بيشتراز دو هفته، به طول انجامد در صورت مشاهده هر يك از موارد زير، اتخاذ تصميم فوري ضروري مي باشد 1) ناسازگاري گروههاي خوني مادر و جنين كه عمدتا شامل ناسازگاري Rh وABO است 2) اختلالات ژنتيكي و هموگلوبينوپاتي ها نظير آلفا و بتا تالاسمي و گالاكتوزمي 3) هموليز گلبول هاي قرمز خون مانند مصرف بيش از حد ويتامينK 4) هماتوم و خونريزيهاي داخلي 5) انسدادهاي مكانيكي منجر به اختلال در گردش كبدي ـ روده اي ترشحات صفراوي علل و عواملي كه به توليد بيش از حد معمول بيلي روبين در نوزادان منجر مي شوند Loading… 1) يرقان نوزاد در صورت عدم توجه و رسيدگي، ممكن است به عوارض وخطراتي مانند مرگ و عقب ماندگي ذهني و حركتي غيرقابل درمان منجرشود. 2) افتراق ميان يرقان فيزيولوژيك و پاتولوژيك هميشه به سادگي امكان پذير نيست. 3) لحظات و دقايق در تصميم گيري به منظور اقدام مناسب براي نوزادمبتلا به يرقان پاتولوژيك، بسيار سرنوشت ساز هستند. 4) همه موارد يرقان هاي نوزادي را نمي توان با سازگاري Rh و گروه هاي خوني، توجيه كرد. يافتن علل و عوامل ديگر يرقان ها از اهميت برخوردار است. •نخستين هفته زندگي، حساسترين دوران زندگي انسان بعد از تولد است •در كشور هاي فقير دنيا 60ـ50 درصد تمام مرگ هاي اطفال درنخستين ماه زندگي رخ مي دهد • و از اين مقدار بيش از نيمي ممكن است در نخستين هفته تولد تلف شوند چرا كه در اين دوران نوزاد بايد به سرعت و به طور موفقيت آميزي خود را با جهان غريبه خارج وفق دهد • خطر مرگ در نخستين 48ـ24 ساعت پس از تولد بيش از هر زمان ديگري است نخستين مراقبت هاي نوزادي •حفظ و ايجاد اعمال قلبي ـ ريوي •پايه گذاري رژيم تغذيه اي رضايت بخش •حفظ دماي بدن •جداسازي و درمان زود هنگام ناهنجاري هاي مادرزادي •دوري از عفونت •عفونت هاي مادرزادي كه بوسيله توكسوپلاسموز، سرخجه، ويروس هرپس انساني، سیتومگالو ویروس و سيفيليس (سندرم (TORCHS ايجاد مي شود، با ميزان بالاي مرگ و مير نوزادان مرتبط است
بهداشت مادر و کودک

مراقبت هاي دوران بارداري هدف کلی : تولد نوزادي سالم از یک مادر سالم است . اهداف جزئی : 1 -تعیین وضعیت سلامت مادر و جنین 2 -تعیین سن حاملگی و پیگیري تکامل جنین 3 -تشخیص حاملگی هاي پر خطر و به حداقل رساندن خطرهاي احتمالی 4 -پیشگیري از وقوع مشکلات حین بارداري 5 -آموزش مادران زمان شروع اولین مراقبت : در مورد حاملگی هاي risk high از قبل از حاملگی اما در مـوارد معمـول بعـد از محـرز شدت حاملگی معاینات در اولین مراجعه : 1 -معاینه فیزیکی 2 -بررسی سوابق و بیماریهاي قبلی 3 -درخواست آزمایشهاي روتین بارداري 4 -بررسی نتایج حاملگی هاي قبلی 5 -سابقه مصرف داروها و داروهاي حاضر 6 -آموزش مادر 11 Risk Factor تعیین- 7 8 -تعیین سن حاملگی زمان مراجعه جهت مراقبت هاي بعدي : از اول حاملگی تا هفته 28 : هر 4 هفته یکبار از هفته 28 تا 36 : هر 2 هفته یکبار از هفته 36 به بعد : هرهفته یکبار تعیین سن حاملگی : 1 -LMP :ساده ترین و از دقیق ترین روش ها در خانمهایی که LMP خـود را دقیـق بـه خاطر دارند سابقه مصرف OCP ندارند و سیکل منظم دارند . با استفاده از قانون « نیگـل » زمان احتمالی زایمان = ( هفت روز + سه ماه – یکسال + LMP ( EDC = 84/2/9 LMP = 83/5/2 : مثال 2 -ارتفاع رحم متناسب با سن حاملگی 3 -سونوگرافی : که مخصوصاً در هفته هاي 14 تا 18 از دقیـق تـرین روش هـا اسـت 1± روز انحراف . 4 -زمان احساس حرکت جنین براي اولین بار یا شنیدن صداي قلب جنین براي اولین بار . 5 -رادیوگرافی که ارزش آن بالاي هفته 28 است اما خطر زاست و معمولاً اسـتفاده نمـی شود . علایم هشدار دهنده : 1 -خونریزي واژینال : مقدار خونریزي مهم نیست و به مسایلی مثل سقط ، جفت سـر راهی ، کنده شدن زودرس جفت باید شک کرد : 12 2 -هر گونه ادم در انگشتان و صورت مادر : مثلاً به کمبود پـروتئین شـک مـی کنـیم البته ادم در اندام تحتانی نشانه خطرنیست و در زن حامله طبیعی است . 3 -سر درد شدید وتاري دید : نشانه افزایش فشار مغـز و علامتـی بـراي پراکلامپسـی است ) 4 -درد ناحیه شکم بویژه اپیگاستر که می تواند ناشی از بزرگی کبد باشد . 5 -تهوع و استفراغ مداوم و شدید 6 -تب و لرز : که خطرناك است و موجب افزایش ریسک سقط می شود . 7 -ناراحتی ادراري : سوزش ادرار یا درد همـراه بـا تکـرر ادرار ، امـا تکـرر ادرار بـه تنهایی یک تغییر فیزیولوژیک است . 8 -آبریزي واژینال نشانه پاره شدن کیسه آب است . 9 -تغییر حرکت جنین : افزایش یا کاهش حرکات جنین اثرات کمبود مواد غذایی بر مادر و کودك : 1 -انرژي : کمبودش در کودك W.B.L )وزن هنگام تولد کمتراز 2500 گـرم ) و نارس ( Premature (ایجاد می کند . 2 -پـروتئین : کمبـودش در کـودك : W.B.L و در مـادر ادم در ناحیـه صـورت و انگشتان می نماید . 3 -آهن : حتی درصورت تأمین انرژي و پـروتئین کـافی بـراي مـادر احتمـال کمبـود آهن وجود دارد چون خونسازي افزایش می یابد . کمبودش در کودك : LBW ،نارسی ، ناهنجاري ، نقص لوله عصبی در مادر : آنمی میکروستیک . 4 -کلسیم : بیشتر نیاز کودك به Ca در سه ماهه آخر حاملگی است . کمبودش در کودك : استئوپروز 5 -اسیدفولیک : کمبودش در مادر آنمـی مگالوبلاسـتیک و در کـودك نقـص لولـه عصبی عفونت هاي دوران بارداري : مجموعه آنها تحت عنوان سندرم TORCH هستند ( T ، توکسوپلاسـموز O ،Other:R : سرخجه یاروبلا ، C :CMV سایتومگال H،HSV هر پس ) راههاي انتقال عفونت : 1 – از طریق گامت 2 -راه صعودي واژن 3 -خون 4 -جفت علایم جنینی بیماري : سقط خود به خودي ، وزن کم هنگام تولد ، بزرگی طحـال و کبـد ، کم خونی ، ممکن است ناهنجاریهاي شنوایی چشمی وعصبی ایجاد کند . دشوارى‌هاى مربوط به بهداشت مادر و کودک دشوارى‌هاى مربوط به بهداشت مادر و کودک دشوارى‌هاى مربوط به ‌MCH طيف گسترده‌اى دارند. در يک انتهاى طيف کشورهاى پيشرفته بر دشوارى‌هايى مانند مسائل حول زايماني، سوء تشکيل‌شدن‌هاى مادرزادي، دشوارى‌هاى ژنتيک (زاگ‌شناختي) و برخى مسائل رفتارى توجه دارند، در سوى ديگر طيف، کشورهاى رو به پيشرفت، در درجهٔ نخست بر اينها توجه دارند: کاهش ميزان ابتلا و ميرايى مادر و کودک، فاصله‌گذارى بين باردارى‌ها، محدود کردن بُعد خانوار، پيشگيرى از بيمارى‌هاى واگير، بهبود وضع تغذيه و افزايش قبول کارهاى بهداشتى توسط مردم. آنچه هم اينک دشوارى‌هاى بهداشتى مردم کشورهاى رو به پيشرفت است و بر سلامت آنها آسيب مى‌رساند حول مثلث؛ ارتقاء سوء - تغذيه، عفونت، و پيامدهايِ باروريِ بدونِ برنامه، دور مى‌زند. همراه با اين دشوارى‌ها، کم‌بودن خدمات بهداشتى و ديگر خدمات اجتماعى در بخش‌هاى پهناورى از اين کشورها و بدى وضعيت اقتصادى - اجتماعى است.
بهداشت مادر و کودک

ويژگي هاي نوزاد سالم Loading… •به 28 روز اول پس از تولد دوران نوزادی اطلاق می شود(neonatal period). •این دوره زمان بسیار آسیب پذیر برای نوزاد است. به طوری که میزان مرگ ومیر در 24 ساعت اول حیات در بالاترین حد خود قرار دارد و 65 درصد مرگهای زیر یک سال را شامل می شود. •95ـ90% نوزادان با سن جنيني 42ـ37 هفته متولد مي شوند •به دنبال انتقال جنین به حیات خارج رحمی، نوزاد با محرک های بسیاری از قبیل نور، سروصدا، هوای سرد، نیروی جاذبه ومحرک لمس برای اولین بار مواجه شده وبه طور همزمان تطابق های مهمی در دستگاه تنفسی، گردش خون وکنترل دمای بدن وسایر دستگاه ها ایجاد میشود . نوزادان طبيعي Loading… •ميانگين وزن نوزاد تازه متولد شده 3/4 كيلوگرم مي باشد. •وزن پسران اندكي بيش از وزن دختران است. • حدود 95% نوزادان طبيعي متولدشده در موعد مقرّر بين 4/6-2/5 كيلوگرم وزن دارند. •متوسط قد 50 سانتي متر مي باشد كه تقريبا 95% نوزادان بين 55-45 سانتي‌متر قد دارند. • ميانگين اندازه دور سر حدود 35 سانتی متر است كه بين 32/6- 37/2 متغير مي باشد . معاینه و بررسی ◦ بلافاصله پس از تولد ◦ و در 24 ساعت اول زندگي ارائه آموزش هاي ضروري از نظر ◦ چگونگي تغذيه نوزاد ◦ دفع مكونيوم ◦ مراقبت به لحاظ درجه حرارت محيط ◦شستشو و استحمام ◦ پيدايش زردي بهتر است نوزاد •يرقان دوره نوزادي يكي از مسائل شايع مي باشد كه درصد قابل توجهي از نوزادان به شكل هاي فيزيولوژيك و پاتولوژيك آن مبتلا مي شوند. • يرقان فيزيولوژيك معمولا از پايان روز دوم زندگي شروع و در روزهاي چهارم و پنجم به حداكثر مقدار خود مي رسد سپس به تدريج كاهش مي يابد. •میزان طبیعی بیلی روبین هنگام تولد ← 1/8 تا 2/8 زردي نوزاد •بطور كلي ميزان بيلي روبين كمتر از 12 ميلي گرم درصد ميلي ليترخون در نوزادان با سن جنيني طبيعي و بيلي روبين كمتر از 14 ميلي گرم درصد ميلي ليتر خون در نوزادان نارس يرقان فيزيولوژيك ناميده ميشود •در صورتي كه مقدار بيلي روبين از مقادير ياد شده براي نوزادان طبيعي و نارس كند يرقان پاتولوژيك محسوب مي شود •1) يرقاني كه در 24 ساعت اول زندگي شروع شود •2) افزايش بيلي روبين، از 5 ميلي گرم درصد ميلي ليتر در 24 ساعت كند •3) بيلي روبين از 12 ميلي گرم در نوزادان طبيعي و 14 ميلي گرم درنوزادان نارس كند •4) يرقان در نوزادان طبيعي، بيش از يك هفته و در نوزادان نارس بيشتراز دو هفته، به طول انجامد در صورت مشاهده هر يك از موارد زير، اتخاذ تصميم فوري ضروري مي باشد 1) ناسازگاري گروههاي خوني مادر و جنين كه عمدتا شامل ناسازگاري Rh وABO است 2) اختلالات ژنتيكي و هموگلوبينوپاتي ها نظير آلفا و بتا تالاسمي و گالاكتوزمي 3) هموليز گلبول هاي قرمز خون مانند مصرف بيش از حد ويتامينK 4) هماتوم و خونريزيهاي داخلي 5) انسدادهاي مكانيكي منجر به اختلال در گردش كبدي ـ روده اي ترشحات صفراوي علل و عواملي كه به توليد بيش از حد معمول بيلي روبين در نوزادان منجر مي شوند Loading… 1) يرقان نوزاد در صورت عدم توجه و رسيدگي، ممكن است به عوارض وخطراتي مانند مرگ و عقب ماندگي ذهني و حركتي غيرقابل درمان منجرشود. 2) افتراق ميان يرقان فيزيولوژيك و پاتولوژيك هميشه به سادگي امكان پذير نيست. 3) لحظات و دقايق در تصميم گيري به منظور اقدام مناسب براي نوزادمبتلا به يرقان پاتولوژيك، بسيار سرنوشت ساز هستند. 4) همه موارد يرقان هاي نوزادي را نمي توان با سازگاري Rh و گروه هاي خوني، توجيه كرد. يافتن علل و عوامل ديگر يرقان ها از اهميت برخوردار است. •نخستين هفته زندگي، حساسترين دوران زندگي انسان بعد از تولد است •در كشور هاي فقير دنيا 60ـ50 درصد تمام مرگ هاي اطفال درنخستين ماه زندگي رخ مي دهد • و از اين مقدار بيش از نيمي ممكن است در نخستين هفته تولد تلف شوند چرا كه در اين دوران نوزاد بايد به سرعت و به طور موفقيت آميزي خود را با جهان غريبه خارج وفق دهد • خطر مرگ در نخستين 48ـ24 ساعت پس از تولد بيش از هر زمان ديگري است نخستين مراقبت هاي نوزادي •حفظ و ايجاد اعمال قلبي ـ ريوي •پايه گذاري رژيم تغذيه اي رضايت بخش •حفظ دماي بدن •جداسازي و درمان زود هنگام ناهنجاري هاي مادرزادي •دوري از عفونت •عفونت هاي مادرزادي كه بوسيله توكسوپلاسموز، سرخجه، ويروس هرپس انساني، سیتومگالو ویروس و سيفيليس (سندرم (TORCHS ايجاد مي شود، با ميزان بالاي مرگ و مير نوزادان مرتبط است
بهداشت مادر و کودک

مراقبت هاي دوران بارداري هدف کلی : تولد نوزادي سالم از یک مادر سالم است . اهداف جزئی : 1 -تعیین وضعیت سلامت مادر و جنین 2 -تعیین سن حاملگی و پیگیري تکامل جنین 3 -تشخیص حاملگی هاي پر خطر و به حداقل رساندن خطرهاي احتمالی 4 -پیشگیري از وقوع مشکلات حین بارداري 5 -آموزش مادران زمان شروع اولین مراقبت : در مورد حاملگی هاي risk high از قبل از حاملگی اما در مـوارد معمـول بعـد از محـرز شدت حاملگی معاینات در اولین مراجعه : 1 -معاینه فیزیکی 2 -بررسی سوابق و بیماریهاي قبلی 3 -درخواست آزمایشهاي روتین بارداري 4 -بررسی نتایج حاملگی هاي قبلی 5 -سابقه مصرف داروها و داروهاي حاضر 6 -آموزش مادر 11 Risk Factor تعیین- 7 8 -تعیین سن حاملگی زمان مراجعه جهت مراقبت هاي بعدي : از اول حاملگی تا هفته 28 : هر 4 هفته یکبار از هفته 28 تا 36 : هر 2 هفته یکبار از هفته 36 به بعد : هرهفته یکبار تعیین سن حاملگی : 1 -LMP :ساده ترین و از دقیق ترین روش ها در خانمهایی که LMP خـود را دقیـق بـه خاطر دارند سابقه مصرف OCP ندارند و سیکل منظم دارند . با استفاده از قانون « نیگـل » زمان احتمالی زایمان = ( هفت روز + سه ماه – یکسال + LMP ( EDC = 84/2/9 LMP = 83/5/2 : مثال 2 -ارتفاع رحم متناسب با سن حاملگی 3 -سونوگرافی : که مخصوصاً در هفته هاي 14 تا 18 از دقیـق تـرین روش هـا اسـت 1± روز انحراف . 4 -زمان احساس حرکت جنین براي اولین بار یا شنیدن صداي قلب جنین براي اولین بار . 5 -رادیوگرافی که ارزش آن بالاي هفته 28 است اما خطر زاست و معمولاً اسـتفاده نمـی شود . علایم هشدار دهنده : 1 -خونریزي واژینال : مقدار خونریزي مهم نیست و به مسایلی مثل سقط ، جفت سـر راهی ، کنده شدن زودرس جفت باید شک کرد : 12 2 -هر گونه ادم در انگشتان و صورت مادر : مثلاً به کمبود پـروتئین شـک مـی کنـیم البته ادم در اندام تحتانی نشانه خطرنیست و در زن حامله طبیعی است . 3 -سر درد شدید وتاري دید : نشانه افزایش فشار مغـز و علامتـی بـراي پراکلامپسـی است ) 4 -درد ناحیه شکم بویژه اپیگاستر که می تواند ناشی از بزرگی کبد باشد . 5 -تهوع و استفراغ مداوم و شدید 6 -تب و لرز : که خطرناك است و موجب افزایش ریسک سقط می شود . 7 -ناراحتی ادراري : سوزش ادرار یا درد همـراه بـا تکـرر ادرار ، امـا تکـرر ادرار بـه تنهایی یک تغییر فیزیولوژیک است . 8 -آبریزي واژینال نشانه پاره شدن کیسه آب است . 9 -تغییر حرکت جنین : افزایش یا کاهش حرکات جنین اثرات کمبود مواد غذایی بر مادر و کودك : 1 -انرژي : کمبودش در کودك W.B.L )وزن هنگام تولد کمتراز 2500 گـرم ) و نارس ( Premature (ایجاد می کند . 2 -پـروتئین : کمبـودش در کـودك : W.B.L و در مـادر ادم در ناحیـه صـورت و انگشتان می نماید . 3 -آهن : حتی درصورت تأمین انرژي و پـروتئین کـافی بـراي مـادر احتمـال کمبـود آهن وجود دارد چون خونسازي افزایش می یابد . کمبودش در کودك : LBW ،نارسی ، ناهنجاري ، نقص لوله عصبی در مادر : آنمی میکروستیک . 4 -کلسیم : بیشتر نیاز کودك به Ca در سه ماهه آخر حاملگی است . کمبودش در کودك : استئوپروز 5 -اسیدفولیک : کمبودش در مادر آنمـی مگالوبلاسـتیک و در کـودك نقـص لولـه عصبی عفونت هاي دوران بارداري : مجموعه آنها تحت عنوان سندرم TORCH هستند ( T ، توکسوپلاسـموز O ،Other:R : سرخجه یاروبلا ، C :CMV سایتومگال H،HSV هر پس ) راههاي انتقال عفونت : 1 – از طریق گامت 2 -راه صعودي واژن 3 -خون 4 -جفت علایم جنینی بیماري : سقط خود به خودي ، وزن کم هنگام تولد ، بزرگی طحـال و کبـد ، کم خونی ، ممکن است ناهنجاریهاي شنوایی چشمی وعصبی ایجاد کند . دشوارى‌هاى مربوط به بهداشت مادر و کودک دشوارى‌هاى مربوط به بهداشت مادر و کودک دشوارى‌هاى مربوط به ‌MCH طيف گسترده‌اى دارند. در يک انتهاى طيف کشورهاى پيشرفته بر دشوارى‌هايى مانند مسائل حول زايماني، سوء تشکيل‌شدن‌هاى مادرزادي، دشوارى‌هاى ژنتيک (زاگ‌شناختي) و برخى مسائل رفتارى توجه دارند، در سوى ديگر طيف، کشورهاى رو به پيشرفت، در درجهٔ نخست بر اينها توجه دارند: کاهش ميزان ابتلا و ميرايى مادر و کودک، فاصله‌گذارى بين باردارى‌ها، محدود کردن بُعد خانوار، پيشگيرى از بيمارى‌هاى واگير، بهبود وضع تغذيه و افزايش قبول کارهاى بهداشتى توسط مردم. آنچه هم اينک دشوارى‌هاى بهداشتى مردم کشورهاى رو به پيشرفت است و بر سلامت آنها آسيب مى‌رساند حول مثلث؛ ارتقاء سوء - تغذيه، عفونت، و پيامدهايِ باروريِ بدونِ برنامه، دور مى‌زند. همراه با اين دشوارى‌ها، کم‌بودن خدمات بهداشتى و ديگر خدمات اجتماعى در بخش‌هاى پهناورى از اين کشورها و بدى وضعيت اقتصادى - اجتماعى است.
بهداشت مادر و کودک